جیمز دایسون، مخترع و کارآفرین بریتانیایی

«جیمز دایسون»، مخترع و طراح صنعتی و کارآفرین بریتانیایی است. او در میان طراحان مشهور و معتبر محصول جهان، درکنار بزرگانی همچون «جانی آیو» قرار می‌گیرد. با وجود شهرت کمتر دایسون از آیو، می‌توان او را ازلحاظ تأثیرگذاری بر صنعت (لوازم خانگی و تجهیزات مرتبط) هم‌رده با طراح محصول سابق اپل دانست. دایسون بیش از همه با طراحی نوآورانه‌اش برای جاروبرقی بدون نیاز به پاکت زباله شناخته می‌شود که از مفهوم جداسازی سیکلونی در آن استفاده کرد

دنیای پردازش آنلاین: جیمز دایسون در تاریخ ۲ مه سال ۱۹۴۷ در شهرک «کرومرنورفک» متولد شد.
او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ای به نام گرشام در هولت و تحصیلات دبیرستان را در مدرسه هنر بایام شو در رشته نقاشی ادامه داد.

در این مدت پدرش را بر اثر سرطان از دست داد. دایسون در تمام دوران تحصیل خود تمرین دو استقامت می‌کرد؛ او در این‌باره می‌گوید: «دونده‌ی خیلی خوبی بودم، نه به خاطر این‌که از نظر جسمی قوی باشم، بلکه چون اراده بیشتری داشتم. من عزم و اراده را از دو یاد گرفتم.»

بعد از دیپلم، یک سال (۱۹۶۵ تا ۱۹۶۶ در مدرسه هنر «بیم شاو» گذراند و بعد در سال ۱۹۶۶ برای ادامه تحصیل به دانشکده سلطنتی هنر لندن رفت و در سال ۱۹۷۰ با فارغ‌التحصیلی از کالج هنر، تحصیلات خود را در رشته مهندسی ادامه داد. سپس او در شرکت Rotork Contols مشغول به کار شد و محصول تجاری خود به نام Sea Truck را به بازار معرفی کرد.

اولین اختراع‌ها

دایسون در سال ۱۹۷۰ در حالی که هنوز دانشجو بود در ساخت یک کشتی باربری مشارکت کرد. اما اولین اختراع اصلی او نوعی «فرغون» (Wheelbarrow) بود که در آن از یک توپ به جای چرخ استفاده کرده بود. این اختراع آن قدر جلب توجه کرد که حتی برنامه‌ی «جهان آینده» بی‌بی‌سی هم آن را نمایش داد. دایسون ایده‌ی استفاده از توپ را به قایق‌ها هم تعمیم داد تا کم کم به ایده یک قایق رسید که هم در آب حرکت می‌کرد و هم در خشکی.

جاروبرقی بدون کیسه، اختراع بزرگ دایسون

در اواخر دهه ۷۰ میلادی ایده‌ی استفاده از جداکننده‌ی سیکلونی برای ساخت جاروبرقی به ذهن دایسون رسید. او می‌خواست این جاروبرقی علاوه بر این‌که بدون کیسه باشد، موقع مکش هر آشغالی را به داخل خود ببرد و در میانه راه بر نگرداند. دایسون خود در منزل یک جاروبرقی ساخت شرکت هوور داشت که اصلاً از عملکرد آن راضی نبود:

«کیسه‌ی دستگاه کمی که پر می‌شد به شدت بر مکش دستگاه تأثیر می‌گذاشت؛ بماند که سروکله زدن با یک کیسه پر از غبار و کثافت به خودی خود اعصاب‌خردکن بود.»

ایده‌ی استفاده از سیکلون را از مشاهده یک کارگاه نجاری به دست آورد؛ در این کارگاه‌ها از جداکننده‌ی سیکلونی در بالای سوله استفاده می‌شود.
تلاش او برای ساخت جاروبرقی مد نظرش بارها شکست خورد؛ در واقع طی ۵ سال، ۵۱۲۷ نمونه اولیه ساخت که هیچ‌کدام موفق نبود. طی این مدت همسرش که معلم هنر بود هزینه‌های زندگی را تأمین می‌کرد. بالاخره بعد از ۵ سال و تحمل مشقت فراوان جاروبرقی خود را در ۱۹۸۳ با نام «G-Force» روانه‌ی بازار کرد.

اما مشکلات تمامی نداشت؛ هیچ شرکت بازرگانی و هیچ کارخانه‌ای در بریتانیا حاضر به سرمایه‌گذاری روی جاروبرقی‌ای که «کیسه» نداشت نبود؛ همه این محصول را فاقد ارزش تجاری می‌دانستند. دایسون ناگزیر به چشم بادامی‌های سرزمین آفتاب متوصل شد. شنیده بود که ژاپنی‌ها از هر چیز که بوی آینده بدهد استقبال می‌کنند و بیش از دیگر ملت‌ها حاضر به امتحان چیزهای جدید هستند و نسبت به تغییر، واکنش منفی کمتری نشان می‌دهند.

همین طور هم بود و سر آخر G-Force برای اولین بار روانه بازار مصرفی ژاپن شد و استقبال فوق‌العاده‌ی مردم، بنگاه‌های اقتصادی پرطمطراق بریتانیایی را متعجب کرد. جاروبرقی دایسون با این که 2000 پوند قیمت داشت با این حال خوب می‌فروخت.

دایسون در ۱۹۸۶ حق امتیاز ایده‌اش (پتنت) را در امریکا به ثبت رساند. اختراع او در ۱۹۹۱ جایزه‌ی بین‌المللی iF را در ژاپن به خود اختصاص داد. این جایزه به مثابه جایزه‌ی اسکار در حوزه‌ی طراحی است.
با همه این اوصاف هنوز مشکل اصلی بر جا بود: هیچ تولیدکننده‌ی بزرگی حاضر به خرید اختراع او نبود و چرخه‌ی فروش در اولین ایستگاه می‌لنگید.

دایسون در نهایت تصمیم گرفت شرکت و کارخانه‌ی خودش را راه بیندازد و در ژوئن ۱۹۹۳ با ثبت شرکت مسؤولیت محدود دایسون کار تولید را آغاز کرد.
کارخانه را در شهر مالمسبری در شهرستان ویلتشایر انگلستان تأسیس کرد؛ از همان ابتدا در کنار کارخانه یک مرکز پژوهشی هم احداث کرد تا از آینده ایده‌های نو و دست اول در شرکتش مطمئن شود. اولین عرضه‌ی جاروبرقی دایسون در سرزمین مادری‌اش ۱۰ سال بعد از عرضه‌ی اولیه‌ی دستگاه در کشورهای دیگر رخ داد.

در تبلیغات تلویزیونی در بریتانیا به جای اشاره‌ی مستقیم به بی‌کیسه بودن دستگاه، گفته می‌شد که این جاروبرقی بر خلاف محصولات دیگر شرکت‌ها نیازی به صرف هزینه برای خرید کیسه‌ی نو ندارد. در آن زمان بازار تولید و خرید و فروش کیسه‌های جاروبرقی یک بازار ۱۰۰ میلیون پوندی بود؛ دایسون با درسی که از گذشته گرفته بود این بار با شناخت روحیات مقتصدمآبانه هم‌وطنانش به جای تأکید بر قدرت مکش و فن‌آوری پشت دستگاه یا حتی بی‌کیسه بودنش و نیز بدون اشاره به دشواری و آلودگی تعویض آن، با شعار «با کیسه‌ی جاروبرقی خداحافظی کنید» نوک پیکان حمله را به نقطه ضعف مردم نشانه رفت:

«هزینه خرید کیسه‌های نو!»

با این حربه جاروبرقی دایسون با سرعتی باور نکردنی در بریتانیا به فروش رفت و تمام رقبایی که یک روز از تولید محصول او طفره رفته بودند را پشت سر گذاشت و به یکی از محبوب‌ترین برندهای این کشور بدل شد.
دایسون کارخانه‌ی جاروبرقی‌های بدون کیسه‌ی خودش را احداث کرد و تا به حال مدل‌های پیشرفته‌ی زیادی از آن ساخته شده است.

در پی موفقیت او، سایر تولید‌کنندگان هم شروع به ساخت جاروبرقی‌های سیکلونیک کردند. در ۱۹۹۹ دایسون از شرکت هوور به خاطر نقض پتنت خود شکایت کرد.
رأی دادگاه عالی بریتانیا هم موافق نظر او بود و اعلام شد هوور قسمت‌های اصلی فن‌آوری مورد استفاده در جاروهای دایسون را کپی کرده.

سرانجام شرکت هوور پذیرفت به خاطر زیان وارده ۴ میلیون پوند غرامت بپردازد. در گزارش‌های مالی سال ۲۰۰۵ شرکت جاروبرقی دایسون حتی در ایالات متحده با اختلاف از رقبا پیش بود (البته از نظر سود و نه تعداد فروش).
در همین سال دایسون واحد تولید فرغون خود را با شرکت دایسون ادغام کرد.

در سال ۲۰۱۴ جیمز دایسون شخصاً به ژاپن رفت و ربات جاروبرقی این شرکت به نام «360 Eye» را معرفی کرد.
این ربات با اسکن ۳۶۰ درجه‌ای از محیط اطرافش یک نقشه تهیه می‌کند و به محض مشاهده‌ی زباله آن را با فن‌آوری جداسازی سیکلونیک خود به داخل می‌کشد. 360 Eye با سیستم عامل‌های اندروید و آی‌اواس کار می‌کند.

دیگر اختراع‌ها

دایسون از سال ۲۰۰۰ شروع به گسترش تولیدات لوازم خانگی خود کرد؛ ماشین لباس‌شویی این شرکت ContraRotator دو دیگ داشت که مخالف هم می‌چرخیدند. این ماشین لباس‌شویی بر خلاف رنگ‌های مرسوم سفید و سیاه و نقره‌ای با رنگ‌های روشن و جذاب همیشگی محصولات دایسون روانه بازار شد.

اما این محصول شرکت نتوانست موفق شود و بعد از مدتی توقف تولید خورد.
در سال ۲۰۰۲ به سراغ خطای دید به کار رفته در چاپ سنگی اثر یک هنرمند هلندی به نام «موریس اشر» (M. C. Escher) رفت تا آن را در عالم واقع محقق کند. یکی از مهندسان شرکت به نام «درک فیلیپس» پس از یک سال کار موفق شد این محصول را با نام Wrong Garden تولید کند.

رانگ گاردن در واقع یک نوع فواره بود که آب از چهار مسیر شیب‌دار آن به سمت بالا حرکت می‌کرد و بعد به پایین می‌ریخت. این نوآوری در ۲۰۰۳ در نمایشگاه گل چلسی به نمایش در آمد. عملکرد رانگ گاردن به این صورت بود که از زیر مسیر شیب‌دار شیشه‌ای حباب‌های هوا به درون آب پمپ می‌شد تا به نظر برسد آب رو به بالا در حرکت است.

شرکت در اکتبر ۲۰۰۶ محصول Airblade را عرضه کرد که یک دست‌خشک‌کن سریع با هوا بود. این دستگاه هوا را از باریکه‌ای با سرعت عبور می‌داد و مانند تِی، آب دست را می‌زدود. با این روش علاوه بر سرعت بیشتر نسبت به دستگاه‌هایی که از هوای گرم استفاده می‌کنند انرژی کمتری هم هدر می‌دهد.

محصول دیگر دایسون یک پنکه بدون پره است که او نامش را Air Multiplier گذاشته. به جز پنکه خنک‌کننده، مدل‌های دیگری مثل گرم‌کن و رطوبت‌ساز آن هم تولید شد. دایسون در آوریل ۲۰۱۶ سشوار سوپرسونیکش را معرفی کرد؛ این سشوار که موتور آن کوچکتر از معمول و در دسته‌‌اش جا داده شده بود علاوه بر این که باعث می‌شود تعادل وسیله در دست بهتر شود اندازه کمتری دارد و بسیار کم‌صداتر است. شرکت دایسون امید زیادی به موفقیت این محصول دارد.

بنیاد جیمز دایسون

دایسون در ۲۰۰۲ میلادی بنیاد خود را با هدف حمایت از طراحی و مهندسی راه انداخت. این بنیاد در بریتانیا، ایالات متحده و ژاپن فعالیت دارد.
این بنیاد قصد دارد نیروهای جوان و نوجوان را به تحصیل در رشته‌های مهندسی ترغیب کند؛ در بنیاد جیمز از جوانان خواسته می‌شود برای حل مشکلات فکر کنند و آن را عملی کنند ولو این‌که به «خطا» منجر شود.

به جز فعالیت‌های روزمره، این بنیاد یک جایزه با عنوان جایزه‌ی جیمز دایسون هم دارد که یک جایزه‌ی بین المللی است و برای تشویق مهندسان طراح تدارک دیده شده. بنیاد جیمز دایسون هر سال به مخترعان جوانی که نوآوری خاصی انجام داده باشند جایزه می‌دهد.

زندگی شخصی؛ افتخارات و جوایز

دایسون در سال ۱۹۶۸ با «نی هیندمارش» ازدواج کرد. این زوج خوش‌بخت سه فرزند دارند و صاحب چند خانه ویلایی در سواحل فرانسه به جز بریتانیا هستند.
دایسون اکنون رییس آموزشکده سلطنتی هنر لندن است؛ تا سال ۲۰۰۴ در هیأت امنای موزه‌ی طراحی بریتانیا عضویت داشت تا این‌که به خاطر آن‌چه «رسالت نادرست موزه خواند» استعفا داد. او معتقد بود موزه به جای این‌که تنها محلی برای نمایش اشیا باشد باید به طراحان انگیزه دهد.

دایسون در ۱۹۹۷ جایزه‌ی طراحان پرنسس فیلیپ را دریافت کرد.
او در ۱۹۹۸ با عالی‌ترین درجه شاهنشاهی بریتانیا قدردانی شد.

در سال ۲۰۰۰ جایزه لرد لیویدِ کیلگران را به دست آورد. همان سال از سوی دانشگاه بث به عنوان Doctor of Engineering دست یافت.
در سال ۲۰۰۵ به عضویت فرهنگستان سلطنتی مهندسی بر گزیده شد.

دایسون در مراسم تحویل سال ۲۰۰۷ از سوی ملکه بریتانیا به عنوان شوالیه مفتخر شد و از آن پس «سِر جیمز دایسون» خوانده شد. همان‌طور که گفته شد دایسون از سال ۲۰۱۱ ریاست آموزشکده سلطنتی هنر را بر عهده دارد.
دایسون در مراسم سال نوی امسال (۲۰۱۶) به خاطر تلاش‌ها و دست‌آوردهایش در عرصه‌ی طراحی صنعتی، مدال لیاقت دریافت کرد.

دارایی دایسون تا سال ۲۰۱۶ بیش از ۷ میلیارد دلار برآورد شده.
نام او که با مهندسی طراحی و طراحی صنعتی عجین شده؛ با نوآوری‌هایش به یکی از ثروتمندترین مردان عالم بدل شد و طبق گفته خودش تا آخر عمر به ابداع و اختراع ادامه خواهد داد.

منبع: ماهنامه دنیای پردازش